Συνεργαζόμενοι ΣύλλογοιΚρητικά έθιμαΕπιστροφή στην αρχική σελίδααναζήτηση

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ-ΡΙΖΙΤΩΝ

        Η καταγωγή των Κρητών + Ριζιτών
Η Κρήτη στάθηκε το χωνευτήρι των προϊστορικών πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου. Τους αφομοίωσε και τους μετουσίωσε κι έδωσε τα δικά της φώτα. Πρώτα στην Ελλάδα, κατόπιν σ’ όλη την Ευρώπη κι υστέρα στον άλλο κόσμο. Η περίοδος των Μινώων τη δοξάζει στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου. Χωρίς την Κρήτη δεν θα είχαμε, τις χρυσές Μυκήνες, ούτε την κλασική Ελλάδα. O πολιτισμός της διατήρησε τη λάμψη του σ’ όλους τους αιώνες, ακόμη κι όταν την κατακτήσανε οι διάφοροι βάρβαροι. Άφησε τα ίχνη του αγνά, ατόφια, και στο πιο μακρινό χωριό της. Πρωτόγονα φαίνονται πολλές φορές τα Κρητικά ήθη με το μάτι του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού μας. Μα πάντα ελκυστικά κι ανθρώπινα. Πάντα από καρδιάς θα σου μιλήσει ο Κρητικός. Έχει μια κρυφή περηφάνια η κουβέντα του. Μια ζεστασιά. Και τη φιλοξενία του, χάρισμα προπατορικό, σπάνια τη συναντάει κανείς σ’ αυτό το βαθμό σ’ άλλους τόπους. Όλα απόσταγμα του μακραίωνου πολιτισμού του. Αυτό το λαό θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε. Να βρούμε τις ρίζες του. Ποιοι ήσαν οι προγονοί του; Τι σχέση έχει μ’ αυτούς πού δημιούργησαν αυτόν τον υψηλό πολιτισμό; Oι άνθρωποι πάντα θέλουν να ξέρουν τη γενιά τους, το παρελθόν τους, την αφετηρία τους.
Και τι δεν έχει ειπωθεί για τους Κρήτες! Πολλοί Έλληνες και ξένοι επιστήμονες προσπάθησαν να δώσουν απόψεις πού δεν είναι σύμφωνες ή και ανατρέπονται από την ανθρωπολογική έρευνα του κ. Άρη Ν. Πουλιανού στο νησί της λεβεντιάς το έτος 1965 και 1968, τα πορίσματα της έρευνας ανακοινώθηκαν στην ολομέλεια του Β΄ Διεθνούς Κρητικολογικού Συνεδρίου το 1969 στον Δ΄ τόμο των πεπραγμένων.    Έτσι, άλλοι είπαν ότι οι Κρήτες δεν είναι Έλληνες τι ότι είναι Αιγύπτιοι ή ότι είναι Σημίτες. Όλες αυτές οι  απόψεις γίνονται αντικείμενο συζήτησης πριν καταλήξουμε στη δική μας: ότι  οι Κρήτες κατά τα τελευταία δέκα xιλιάδες χρόνια τουλάχιστον, αν όχι και
περισσότερο, ανθρωπολογικά  είναι ο ίδιος  λαός μέχρι σήμερα.  Μπορεί να μίλησαν κάποτε γλώσσα, ή γλώσσες, να αλαξαν  κουστούμια, βασιλιάδες και συστήματα. Μπορεί να δέχτηκαν επιδράσεις διαφόρων πολιτισμών ή να έφτασαν ως εκεί διάφοροι έποικοι διαφόρων φυλών κατά τη μακραίωνη ιστορία τους, όμως τον αρχικό φυλετικό πυρήνα τίποτα απ’ όλα αυτά δεν τον αλλοίωσε και στην πλειοψηφία τους οι  Κρήτες παρέμειναν ο ίδιος φυλετικός τύπος ή τύποι απ’ τους προϊστορικούς χρόνους ως σήμερα. Πράγματι, τα κρανία αποδείχθηκαν “πιο σκληρά από τα φωνήεντα και τα σύμφωνα. Άλλα ας δούμε μαζί πώς φτάσαμε σ’ αυτό το συμπέρασμα.
Ένα είναι το γενικό συμπέρασμα από το γνώρισμα αυτό: ότι το ανάστημα δεν παρουσιάζει καμιά νομοτέλεια στην κατανομή του. Oύτε εξαρτάται κι από το υψόμετρο πού ζει κάθε ομάδα. Γιατί παρατηρείται, από τη μια άκρη της Κρήτης ως την άλλη, μια σχετική ομοιομορφία στο γνώρισμα αυτό, πού διασπάται ξαφνικά σε ορισμένα σημεία πού δεν το περιμένει κανείς. Oι περισσότερες ομάδες από το νομό Χανίων ως την Σητεία έχουν ύψος 167-169 εκ. Την εικόνα αυτή τη “χαλούν” τα Σφακιά, τα Ριζίτικα, η Πόμπια και ο Κρούστας. Ή διακύμανση του ύψους μεταξύ των ανδρών πλησιάζει τα 13 εκ., γεγονός πού δείχνει, αν μπορούσε να στηριχθεί κανείς σ’ ένα γνώρισμα μόνο, συμμετοχή τουλάχιστον τεσσάρων διαφορετικών φυλετικών στοιχείων στη γένεση του λαού της Κρήτης. Αντίθετα, η διακύμανση του ύφους στις γυναίκες, αν και σε γενικές γραμμές ακολουθεί την καμπύλη των ανδρών, δεν ξεπερνά τα 7 εκ. δηλ. ο φαινότυπος των γυναικών δείχνει μια μεγαλύτερη σταθερότητα, επομένως και μια τάση συντηρητικότητας. Τα Ριζίτικα, Ανώγεια και Σφακιά δίνουν τις πιο υψηλόσωμες Κρητικές.
Το μέσο ανάστημα των Κρητών της Μεσομινωϊκής περιόδου ΙΙ και ΙΙΙ βρέθηκε ταυτόσημο με των σημερινών Κρητών, 168 εκ. περίπου.
Από τότε και δω, μέχρι σήμερα, το ανάστημα των Κρητών παραμένει σχεδόν αναλλοίωτο. Δηλαδή, το σημερινό ύψος των Κρητών σχηματίστηκε πριν τρεις χιλιάδες εννιακόσια χρόνια. Αυτό δείχνουν οι σκελετοί που βρέθηκαν μέχρι σήμερα.
O κεφαλικός δείκτης παρουσιάζει κατ’ άτομο μεγάλη ποικιλία. O μέσος όρος, όμως, των ομάδων ποικίλει μόνον από 77 μέχρι 82. Έτσι, ή πλειοψηφία των ομάδων μας δίνει τετραγωνική απόκλιση πολύ λιγότερο από 3 .
Το μήκος και το πλάτος της κεφαλής ποικίλουν, όπως είδαμε, ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Συνδέονται συνήθως με θετική, εσωομαδική σχέση της τάξεως 0,1-0,9. Η σχέση αυτή σε πολλές ομάδες ατονεί και φτάνει να είναι αρνητική, όπως π.χ. στον Κάντανο, σ’ ορισμένα σημεία του νομού Ρεθύμνης, σε ορισμένα χωριά των Σφακιών, Ιεράπετρας κ.ά.
Ένδειξη πώς σ’ αυτά τα σημεία έχομε ιστορικά τις πιο τελευταίες επιμιξίες; Πάντως, στους Λάκκους των Ριζίτικων, στη Σητεία, στο Αμάριο, στους “καλόσειρους” του Καλλικράτη , που είναι ομάδες αρκετά ανεξάρτητες η μία από την άλλη, ο συντελεστής σχέσης γίνεται πολύ θετικός και φθάνει στο 0,72. Και πρέπει να σημειώσουμε ότι σ’ αυτές τις ομάδες επισημάναμε ως τώρα γνωρίσματα που διασπούν τη γενική ομοιομορφία της Κρήτης, κι επομένως είναι επίστρωμα, άλλα φαίνεται πολύ παλιό, πάνω στον αρχικό φυλετικό πυρήνα. Ίσως στα επόμενα 100 χρόνια η επιστήμη της Γενετικής του ανθρώπου να έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, και θάχει φτάσει, που να μπορεί με μεγαλύτερη βεβαιότητα κι ακρίβεια να καθορίζει την αρχαιότητα κάθε γνωρίσματος με τους γόνους. Η ταχύτητα, όμως, με την οποία διασπάται στις σημερινές συνθήκες κοινωνικής ζωής η ενδογαμία, ή ο λεγόμενος “κύκλος γάμου”, είναι αρκετά μεγάλη και στο μέλλον θα δυσκολέψει ακόμη πιο πολύ έρευνες τέτοιας φύσης.
Εις την ανθρωπολογική μελέτη του ο Άρης Πουλιανός θεωρεί όπως και όλοι οι ιστορικοί και επιστήμονες Ριζίτικα όλα τα χωριά της Ρίζας των Βορείων Λευκών Oρέων.

Προβάλετε  φωνιάξετε ‘ς τσι Λάκκους και στο Ορθούνι 
να’ ρθούν του Λάπαθεν οι γιοί και του Μπιμποσταμάτη
και σαν λαγό  ετόπωσα στου κάτω δρύ τον πόρο
να μη θαρούν πως ειν’ λαγός να περμαζώνουν σκύλους
μ’ απούχει  άρματα ας τα βαστά κι απου δεν έχει ας εύρη

Τα Ριζίτικα
Για τα Ριζίτικα θα μπορούσε να περιγραφεί ακόμη μια ποικιλία ανθρωπολογικού τύπου στην Κρήτη, η ποικιλία των Ριζίτικων (Κυδωνία). Έχουν το μήκος κεφαλής του Κρούστα, το πλάτος κεφαλής της Πόμπιας, το ανάστημα των Σφακιών, το πλάτος προσώπου του Κάντανου, τα καστανά μάτια του Κάντανου, του Ρεθύμνου και της Ιεράπετρας και τα ξανθά μαλλιά του Ρεθύμνου. Αντικατοπτρίζουν, δηλαδή, όλα τα φυλετικά στοιχεία της Κρήτης. Όποιο στοιχείο - από τα τέσσερα βασικά - κι αv επικράτησε στην Κρήτη, σ’ όποια εποχή, άφησε τα ίχνη του στην Κυδωνία· από την πιο παλιά εποχή ως σήμερα.
Μελετήσαμε χωριστά τα Ριζίτικα για τις εθνογραφικές τους ιδιομορφίες. Ανθρωπολογικά σαν σύνολο παρουσιάζουν μεγαλύτερο ανάστημα από το μέσο Κρητικό και πιο ανοιχτό χρωματισμό. Η εσωομαδική ανάλυση, όμως, έδειξε μεγάλες διαφορές από χωριό σε χωριό. Παρουσιάζουν κάποια παραβίαση του “φυσιολογικού συσχετισμού”. Π.χ. oι Λάκκοι έχουν το μεγαλύτερο θετικό συντελεστή σχέσης μήκους και πλάτους κεφαλής για όλη την Κρήτη (+0,720), γεγονός που φανερώνει μεγάλη ομοιογένεια. Ακολουθούν τα Μεσκλά και η Ζούρβα. Αντίθετα, το χωριό Θέρισο έχει αρνητικό συντελεστή.
Στην ανάλυση των γνωρισμάτων που κάναμε δείξαμε και σ’ άλλα χαρακτηριστικά τη διαφορά που υφίσταται μεταξύ των Ριζίτικων χωριών. Αυτά τα δεδομένα δεν επιτρέπουν να τα ξεχωρίσουμε σε ιδιαίτερη ποικιλία. Τα Ριζίτικα είναι όλη ή Κρήτη. Μετά το Ρέθυμνο, μας δίνουν μιαν αρκετά αντιπροσωπευτική εικόνα της ανθρωπολογίας όλου του νησιού.
Ανακεφαλαιώνοντας, ξανατονίζομε ότι τις ποικιλίες πού ξεχωρίσαμε τις διακρίνει ενότητα από τη μιαν άκρη της Κρήτης ως την άλλη. Είναι, ραμμένες με την ιδία κλωστή του αιγαιακού τύπου. Διακρίναμε τις επαρχίες οπού πιο έντονα παρουσιάζονται οι  διαφορές για την αποκατάσταση της ιστορίας της Κρήτης με τον ανθρωπολογικό μίτο. Oι  διαφορές, κυρίως, δείχνουν επίδραση από βορρά, πού δύσκολα κανείς συλλαμβάνει σε αλλά σημεία της Ελλάδας. Ποιο δρόμο ακολούθησαν για να φτάσουν ως την Κρήτη; Από την ηπειρωτική Ελλάδα πέρασαν στη δυτική Κρήτη ή από τη δυτική Μικρά “Ασία πέρασαν στην ανατολική Κρήτη; Μελλοντικές έρευνες θα δείξουν τι ακριβώς συνέβη. Ίσως Βοηθήσουν και τα στοιχεία της Παλαιοανθρωπολογίας πού εξετάζομε παρακάτω. Όποιο δρόμο, όμως, κι αν πήραν, όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ή Κρήτη είναι όλη ή Ελλάδα.
Μια από τις αρχές πάνω στις όποιες στηρίξαμε την ανάλυση μας, ήταν και η αρχή, σύμφωνα με την οποία η αρχαιότητα ενός γνωρίσματος καθορίζεται έμμεσα από τη μεγάλη ή μικρή γεωγραφική έκταση που καταλαμβάνει αυτό. Απ’ τον Αίμο ως την Κρήτη έχομε έναν ανθρωπολογικό τύπο. που στα πολύ παλιά χρόνια αποτελούσε ακόμη πιο μεγάλη ενότητα, τον Αιγιακό τύπο (βλ. +χάρτη σελ. 37).
Μέσα στη γενική ομοιότητα του ανθρωπολογικού τύπου στο Αιγαίο, θα μπορούσαμε να υπογραμμίσουμε, επίσης, την ομοιότητα μεταξύ Τσακωνίας Πελοποννήσου και του συνόλου της Κρήτης. Καθώς επίσης την ομοιότητα του ανθρωπολογικού τύπου της δυτικής Μ. Ασίας και της Σητείας.
Κέντρο πολιτισμού η Κρήτη, προσείλκυε διάφορους λαούς από διάφορα μέρη, μα πάντα από το γνωστό τότε κόσμο. Είχαμε μετακινήσεις πληθυσμών στην αρχαία εποχή, αλλά οι περισσότερες γίνονταν μέσα στο ίδιο σχετικά φυλετικό περιβάλλον, εκτός τις περιπτώσεις που τα στοιχεία μας δείχνουν συγκεκριμένη κατεύθυνση, όπως συμβαίνει με τις τρεις ποικιλίες της Κρήτης. Είναι κι οι τρεις συνδεδεμένες με βορειότερα μέρη, αλλά σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Η γεωγραφική κατανομή των ανθρωπολογικών γνωρισμάτων στην Κρήτη φανερώνει σε μεγάλο βαθμό ομοιομορφία σ’ όλο το νησί. Oι Κρήτες ανήκουν στην απόλυτη πλειοψηφία τους στον αιγαιακό τύπο του ανατολικομεσογειακοϋ κλάδου της μεγάλης φυλής των ευρωπαιοειδών. Η εξάπλωση αυτού του τύπου στο Αιγαίο συνδέεται με τον προσωασιατικό τύπο, από τον οποίο έχει διαφοροποιηθεί πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια. Είναι αυτόχθων τύπος της περιοχής και, απ’ όσο μπορούμε να συμπεράναμε με την προέκταση των σημερινών γνωρισμάτων στο παρελθόν, σχετίζεται τουλάχιστο με την Άνω Παλαιολιθική εποχή.
2. Oι  ποικιλίες πού συνθέτουν τον ανθρωπολογικό τύπο της Κρήτης ξεχωρίζουν, με αρκετά μεγάλη ακρίβεια, από τους ανθρωπολογικούς τύπους της βορείου Αφρικής και, κατά δεύτερο λόγο, από τους τύπους της Μέσης Ανατολής. Είναι πλησιέστερες προς τον τύπο της λεκάνης του Αιγαίου, γενικά, πού επεκτείνεται στη Θράκη και νότιο Βουλγαρία, στη δυτική Μικρά Ασία και ορισμένα τμήματα της Μαύρης θάλασσας.
...Σ’ ένα μεγάλο ποταμό28 με εκατό δυό γεφύρια29
ο νιός στην άκρη κάθεται και με το νου του λεει
να ’μουνε ψάρι γλήγορο στον ποταμό να πέσω
να βγω στη Μαύρη Θάλασσα στον Εύξεινο τον Πόντο...

      το βράχο δέρνει η θάλασσα και κρέμεται να πέσει
μα προτιμά να γκρεμιστεί παρά να’λαξη θέση

3. Μετακινήσεις των λαών στην προϊστορική και ιστορική περίοδο δεν επέφεραν σοβαρή αλλαγή στα μορφολογικά γνωρίσματα των Κρητών και οι διαφοροποιήσεις πού παρατηρούμε σ’ ορισμένα σημεία της Κρήτης είναι επιστρώματα πάνω στον αρχικό τύπο του νησιού.
.
Στοιχεία Αρχαιολογίας και Ιστορίας
Η χρονολόγηση κατά περιόδους
Για την αρχαιολογία και την ιστορία της Κρήτης έχουν γραφεί πολλοί τόμοι. Εμείς δίνομε μόνο ορισμένα από τα συμπεράσματα των επιστημών αυτών, γιατί βοηθούν στην εθνογενετική μας έρευνα. Μ’ αυτά τα στοιχεία άλλωστε, καθώς και με τα στοιχεία της γλωσσολογίας και εθνογραφίας ελέγχουμε και διασταυρώνουμε τις ανθρωπολογικές μας παρατηρήσεις. Αφού μόνον η σύνθεση όλων αυτών των επιστημών μπορεί να δώσει σίγουρα εθνογενετικά συμπεράσματα.
Αρχαιολογικά ευρήματα στην Κρήτη έχουμε από την αρχή της Νεολιθικής περιόδου. Από τις πρώτες του ανασκαφές ο θεμελιωτής της μινωικής αρχαιολογίας Έβανς σημείωσε την ύπαρξη νεολιθικών στρωμάτων στο νησί. Πολύ ορθά διαβλέπει τα πρώτα ανατολίτικα στοιχεία στην Κρήτη. Μόνο που τα στοιχεία αυτά είναι κοινά στη λεκάνη του Αιγαίου από τις πιο παλιές εποχές ακόμη. Η περίοδος του Χαλκού ταυτίζεται, κυρίως, με όλη τη Μινωική περίοδο. Αλλά με τον τρόπο πού παρουσιάζεται στη βιβλιογραφία, φαίνεται σαν ένα αποσπασμένο και χωρίς συνέχεια τμήμα της ιστορίας της Κρήτης, σαν μια εποχή ανεξάρτητη και από τη Νεολιθική κι από την Μεταμινωική εποχή. Έτσι σχηματίζει κανείς την εντύπωση πως οι Μινωίτες είναι ένας λαός πού παρουσιάζεται ξαφνικά στην Κρήτη, αναπτύσσει τον πολιτισμό του και εξαφανίζεται. Η χρονολόγηση αυτής της περιόδου ακολουθεί κυρίως δυο συστήματα του Έβανς και του Πλάτωνα. O Έβανς τη χωρίζει σε τρεις περιόδους: Πρωτομινωική, Μεσομινωική και υστερομινωική με τρεις φάσεις σε κάθε περίοδο. Το σύστημα αυτό στηρίζεται στην εξέλιξι της κεραμεικής. Στο σύστημα του Πλάτωνα δεν λαμβάνεται υπ’ όψη η κεραμεική, αλλά οι κύριοι σταθμοί της ζωής των μινωικών ανακτόρων:
Προανακτορική περίοδος 2.600 - 2.000 π.Χ.
Παλαιοανακτορική      “     2.000 - 1.700   “
Νεοανακτορική           “     1.700 - 1.400    “
Μετανακτορική           “      1.400 - 1.100   “
O καθηγητής Ντόρο Λέβι με βάση  τα “ορίσματα των ανασκαφών του στη Φαιστό υποστηρίζει ότι η “Προανακτορική” περίοδος ήταν μια σύντομη μεταβατική περίοδος πού κράτησε μόνο 100 ή 200 χρόνια.
Τα δεδομένα της ανθρωπολογίας, αν και όχι αρκετά πλούσια, όπως της αρχαιολογίας, γι’ αυτή την περίοδο, συνηγορούν για την ώρα υπέρ της ενοποίησης της Πρωτομινωικής περιόδου με τη Μεσομινωική Ια. Είδαμε  πώς ολοκληρώνεται βαθμιαία ο ανθρωπολογικός τύπος πού παρατηρούμε από το δεύτερο μισό της 3ης χιλιετηρίδας π.Χ. ως το 1950 π.Χ. περίπου. Έτσι η Προανακτορική περίοδος επιβεβαιώνεται και με το φυλετικό στοιχείο, αν και η διαφορά με το σύστημα του Έβανς δεν είναι στην ουσία σημαντική.
Στην περίοδο αυτή αρχίζει ή εισαγωγή του μετάλλου (χαλκού) στην Κρήτη. Η ανάπτυξη της ναυτιλίας και των εμπορικών σχέσεων με την Εγγύς Ανατολή και την Αίγυπτο, όπου ακμάζει κιόλας το αρχαίο Βασίλειο με τις πυραμίδες, δίνουν νέα ώθηση στον αυτόχθονα πολιτισμό. Κτίζονται ανάκτορα σε πολλές πόλεις, πού αργότερα καταστρέφονται από άγνωστη αιτία, και πάλι ξανακτίζονται. O πολιτισμός αυτός μεταφέρεται στην ηπειρωτική Ελλάδα, όπως έδειξε ή ύπαρξη θολωτών τάφων στις Αρχάνες, ακόμη από τη Μεσομινωική περίοδο, δηλαδή πριν από τους θολωτούς τάφους των Μυκηνών.
Βαθμιαία επέρχεται ο “εκμινωισμός” της Ελλάδας, κατά τον Πλάτωνα. O εκμινωισμός αυτός καλύπτει όλο το Αιγαίο και φτάνει, σίγουρα, με τα νέα ανθρωπολογικά δεδομένα, μέχρι τον Αίμο (στη σημερινή περιοχή της Νοτίου Βουλγαρίας), αν όχι πιο πέρα. Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του Ν. Πλάτωνα ότι οι Αχαιοί δεν κατακτούν την Κρήτη γιατί δεν έχουν τα μέσα: τα μακρύτερα Μεσελλαδικά εγχειρίδια που βρέθηκαν έχουν μήκος από 15 έως, 20 μ. Στους Μεσελλαδικούς οικισμούς δεν υπάρχουν διαμορφωμένα λιμάνια που να επιτρέπουν πολεμικές επιχειρήσεις. Διευκρινίζει ακόμη ότι ο χαρακτήρας του νέου πολιτισμού μετά την ανατροπή των μινωικών δυναστειών παραμένει κυρίως μινωικός. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τα ανθρωπολογικά δεδομένα που παρουσιάζουν σχετική ομοιομορφία, γιατί αν οι Αχαιοί είναι κυρίως “βόρειοι” έπρεπε να το δείχνουν τα στοιχεία μας. Το πιο πιθανό είναι ότι οι εξελίξεις αυτές σημειώνονται σε ομοιογενές περίπου φυλετικό περιβάλλον. Με τον εκμινωισμό του Αιγαίου και ίσως της ανατολικής Μεσογείου, δυναμώνουν κι άλλα κέντρα που αποκτούν βαθμιαία την ανεξαρτησία τους. Έτσι φαίνεται πως αργότερα παραλαμβάνουν πια τη σκυτάλη οι Μυκήνες. Το γεγονός αυτό δεν αποκλείει περίοδο αναταραχών, εσωτερικού αναβρασμού, ίσως και πολέμου, όπως δείχνει η καταστροφή των ανακτόρων.
Την ίδια άποψη με τον Πλάτωνα υποστήριξε παλαιότερα ο Πεντλέμπερυ, που δεν παραδέχεται την άποψη του Γουαίης. O Πεντλέμπερυ θεωρεί ότι η Κρήτη έλεγχε όλο το Αιγαίο πριν το 1400 π.Χ. και ότι η καταστροφή των μινωικών κέντρων της περιόδου αυτής, αντανακλά μια πετυχημένη επανάσταση της ηπειρωτικής Ελλάδας που μεταφέρθηκε στην ίδια την Κρήτη. Κι έτσι ο μύθος του Θησέα επιβεβαιώνεται. O ήρωας των Αχαιών επεδίωξε ν’ απαλλάξει την Αθήνα από τη βαρειά φορολογία. Αρχίζει η κάμψη της Κρήτης. Και το νησί ποτέ πια ως σήμερα δεν θα ξαναδεί τις ένδοξες μέρες της Μεσομινωικής περιόδου.
Στην Υπομινωική, ή Πρωτογεωμετρική, περίοδο φτάνουν στην Κρήτη οι Δωριείς. Oι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς μιλούν για την περίοδο αυτή αποκαλώντας την περίοδο της “επανόδου των Ηρακλειδών”. Πολλά μένουν να ξεκαθαρίσουν ακόμη οι ιστορικοί για τους Δωριείς. Γεγονός παραμένει ότι μετά απ’ αυτούς περνάνε τουλάχιστον πεντακόσια χρόνια ώσπου να βρει η Ελλάδα τον εαυτό της και να μας δώσει τον κλασικό πολιτισμό της. Oι Δωριείς επιβλήθηκαν γιατί η κοινωνία τους ήταν πολύ πειθαρχημένη.
Κάτω από την επίδραση όλου του προγενέστερου Κρητο-Μυκηναϊκού πολιτισμού, η “ένοπλη δημοκρατία” των Δωριέων χάνει σιγά σιγά την τραχύτητα της και συμβάλλει στη γένεση του κλασικού κόσμου. Η Κρήτη ζει στο νέο αυτό περιβάλλον ακολουθώντας τη μοίρα όλης της υπόλοιπης Ελλάδας. Άλλου είναι πια το κέντρο της εξουσίας.
Έρχονται Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Άραβες, Λατίνοι, Τούρκοι, μα η Κρήτη ζει με τις παραδόσεις της, με τα δικά της ήθη και έθιμα. Oχυρωμένη πίσω απ’ αυτά, σε κανένα δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα του εκπολιτιστή. Έχει συνείδηση πως μόνο έχει δώσει. Μονάχα ο χριστιανισμός την επηρεάζει και προστίθεται στον πνευματικό της κόσμο. Και τελευταία δίνει στην ευρωπαϊκή Τέχνη τον Θεοτοκόπουλο - τον Γκρέκο, τον Μάρκο Μουσούρο. Έχει, λοιπόν, επιτελέσει το καθήκον της στο ακέραιο.
Κυδωνια = μια των συμαντικοτερων πολεων της αρχαιας Κρητης,ιδρυθη δε, κατά την  επικρατεστεραν παραδοση  υπο του Κυδωνος  . Ο Κυδων φερεται ως υιος της θηγατρος του Μινωος Ακακαλλιδος και του Απολλωνος 

        Αναφορά του Oμήρου εις τους  Κυδωνες (Ριζίτες)
Χαρακτηριστικά αναφέρομε το παρακάτω απόσπασμα από τη ραψωδία Τ  (XIX) της Oδύσσειας του Όμηρου, που αναφέρεται στους κατοίκους της Κρήτης.
Κρήτη   τις γαϊ’   εστί............,...............εν δ’ άνθρωποι πολλοί,  απειρέσιοι,  και  ενήκοντα πόληες.άλλη δ’ άλλων γλώσσα, μεμιγμένη· εν μεν Αχαιοί  εν δ’ Ετεόκρητες μεγαλήτορες, εν δε Κύδωνες30, 
Δωριέες τε τριχάϊκες διοί τε Πελασγοί.
Μτφρ: Πολλούς και διάφορους κατοίκους είχε η Κρήτη, που μιλούσαν διαφορετικές γλώσσες, λεει ο Όμηρος. Όσο όμως για τους Αχαιούς, Κύδωνες και Δωριείς, πού αναφέρονται στο παραπάνω απόσπασμα είναι γνωστό ότι και οι τρεις ομάδες μιλούσαν ελληνικά.
Όνειρο το’δα μάννα μου  να μου το ξεδιαληνης
κι είδα να’στράφτει ο ουρανος να σιεται ο απανω κοσμος κι ειδα κι εσκιστη ο Γκιγκιλος και’ έγινε δυο κομαθια και’ βρήκε φίδι φτερωτό πολλά  ξαγκριγεμενο και εχίμηξε απανω μου μαννα μου να με φαη

…..στο Γκιγκιλο θαν’αναιβω στων Αγριμιων τσι τοπους
για να μη νιωθω μοναξια αναμεσα  ς’τσι ανθρωπους…..


ΓΕΝΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠOΛOΓΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Με την περιγραφή του ανθρωπολογικού τύπου και των ποικιλιών του δώσαμε μια εικόνα για την ανθρωπολογική σύνθεση του λαού της Κρήτης. Έτσι, η ανθρωπολογία, συγκρίνοντας τα στοιχεία αυτά με τα δεδομένα της παλαιοανθρωπολογίας, της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της γλωσσολογίας και της εθνογραφίας, δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα πού σχετίζονται με την εθνογένεση ενός λαού.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση, με τα δεδομένα πού εκθέσαμε ως τώρα, βγαίνει το συμπέρασμα ότι οι  Κρήτες είναι αυτόχθονες της λεκάνης του Αιγαίου, τουλάχιστον από τη Μεσολιθική εποχή κι εδώ. Oι  ποικιλίες του τύπου που παρουσιάζονται στη δυτική και ανατολική Κρήτη έχουν τις ρίζες τους στον ίδιο ανθρωπολογικό τύπο του νησιού - στον αιγαιακό.
Oι μεταναστεύσεις πού έγιναν σε διάφορα χρονικά διαστήματα έφεραν ελαφρές τροποποιήσεις, αλλά δεν άλλαξαν τη μορφολογία του αρχικού τύπου,
Oι επιδράσεις είναι μεγαλύτερες από την κατεύθυνση βορείως του Αιγαίου ακόμη από την Πρωτομινωική εποχή. Ένας ελαφρά ανοικτός χρωματισμός που συναντάται μεταξύ των Κρητών, πού είναι βασικά μελαχρινοί, μπορεί να συνδεθεί με την άφιξη ινδοευρωπαϊκών στη γλώσσα φύλων, που γίνονται μόλις αισθητά γύρω στο 2.000 π.Χ.
Στη Μεσομινωική εποχή η διαδικασία του σχηματισμού του ανθρωπολογικού τύπου που συναντάμε σήμερα στην Κρήτη (με πολύ ελαφρές μόνο παραλλαγές από τότε, που μόλις γίνονται αντιληπτές από την ανθρωπολογική μέθοδο) έχει ολοκληρωθεί. Oι  Κρήτες δεν άλλαξαν σχεδόν καθόλου σ’ ένα διάστημα πού πλησιάζει τις δέκα χιλιάδες χρόνια. Γι’ αυτό και έμμεσα τα ανθρωπολογικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι οι  Μινωίτες μίλαγαν και αυτοί ελληνικά και η δυναστεία των Μινώων ήταν κι αυτή αυτοχθόνου καταγωγής.
Χάρη στη γεωγραφική θέση που κατέχει η Κρήτη στα σταυροδρόμια rης Μεσογείου μπόρεσε να παίξει σημαντικότατο ιστορικό ρόλο και οι  Κρήτες κατόρθωσαν να κάνουν το νησί τους λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

(πηγή: Η καταγωγή των Κρητών του Δρος Πουλιανού Άρη)

Η μελέτη του Άρη Ν. Πουλιανού στηριζεται στην εξέταση 1400 ατόμων 1200 το 1965  από όλη την Κρήτη, και 200 στις Αρχάνες το 1968. Άκομα μελετήθηκαν πάνω απο 250 κρανία  και σκελετοί απο την Νεολιθική εποχή ως την σύγχρονη (+ΜΙΝΩΙΚΑ ΚΡΑΝΙΑ)

ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΜΙΝΩΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΡΗΤΕΣ

Ο ιστοριογράφος Διόδωρος Σικελιώτης σχετικά με το Μίνωα και τους κατοίκους της αρχαίας Κρήτης, λέει τα εξής:
«Προσποιηθήναι ο αυτώ τον Ερμήν δεδωκέναι τούτους, ως μεγάλων αγαθών αιτίου εσόμενους, καθάπερ πάρ Έλλησι ποιήσαι φασίν εν μεν τη Κρήτη Μίνωα, παρά δε Λακεδαιμονίοις Λυκούργον, του μεν παρά Διός, τον δε παρ’ Απόλλωνος φήσαντα τούτους παρ ειληφέναι»  = σε νέα Ελληνική από τις εκδόσεις «Κάκτος»: «…όπως ακριβώς έκανε, λένε, στους Έλληνες ο Μίνωας στην Κρήτη και ο Λυκούργος στους Λακεδαιμονονίους….»  (Διόδωρος Σικελιώτης, Βίβλος Α, 94)

«Την εποχή που τα νησιά των Κυκλάδων ήταν ακόμη έρημα, ο Μίνωας, βασιλιάς της Κρήτης, με μεγάλες ναυτικές και πεζικές δυνάμεις, ήταν θαλασσοκράτορας και έστελνε πολλές αποικίες από την Κρήτη, έτσι κατοίκησε τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων, ενώ ταυτόχρονα κατέλαβε και αρκετά μεγάλη παραθαλάσσια περιοχή της Ασίας … Όλα αυτά έγινα πριν τα Τρωικά. Μετά την άλωση της Τροίας, αναπτύχθηκαν περισσότερο οι Κάρες και έγιναν θαλασσοκράτορες, επικράτησαν στις Κυκλάδες και άλλες τις πήραν δικές τους κι έδιωξαν τους Κρήτες που τις κατοικούσαν, ενώ σε άλλες εγκαταστάθηκαν μαζί με τους προκατόχους τους Κρήτες. Αργότερα που αυξήθηκε η δύναμη των Ελλήνων, συνέβη να κατοικηθούν από αυτούς τα περισσότερα νησιά».

 <<…Ο Τέκταμος του Δώρου, του γιου του Έλληνα που ήταν γιος του Δευκαλίωνα, κατέπλευσε στην Κρήτη μαζί με Αιολείς ( σημ. = οι Θεσσαλοί) και Πελασγούς κι έγινε βασιλιάς του νησιού, παντρεύτηκε την κόρη του Κρηθέα κι απόκτησε τον Αστέριο. Όταν λοιπόν ήταν αυτός βασιλιάς στην Κρήτη, ο Δίας, όπως λένε, άρπαξε την Ευρώπη από τη Φοινίκη, την έφερε στην Κρήτη, πάνω στη ράχη ενός ταύρου και σμίγοντας μαζί της απόκτησε τρεις γιους, το Μίνωα, το Ροδάμανθυ και το Σαρπηδόνα. Μετά από αυτό, παντρεύτηκε την Ευρώπη ο Αστέριος, ο βασιλιάς της Κρήτης’ καθώς αυτός δεν είχε παιδιά, υιοθέτησε τους γιους του Δία και τους έκανε διαδόχους της βασιλείας του. Από αυτούς ο Ροδάμανθυς έδωσε στους Κρήτες νόμους, ο Μίνωας διαδέχτηκε στο θρόνο τον Αστέριο, παντρεύτηκε την Ιτώνη, την κόρη του Λυκτία και γέννησε το Λύκαστο, ο οποίος τον διαδέχτηκε στο Θρόνο. Ο Λύκαστος παντρεύτηκε την Ίδη, την κόρη του Κορυβάντα και γέννησε το Μίνωα το δεύτερο, τον οποίο μερικοί αναφέρουν ως γιο του Δία. Αυτός, πρώτος από τους Έλληνες, συνέστησε αξιόλογη ναυτική δύναμη και έγινε θαλασσοκράτορας. ( «Ούτος (ο Μίνωας) πρώτος των Ελλήνων ναυτικήν δύναμιν αξιόλογον συστησάμενος εθαλασσοκράτησε»)  Παντρεύτηκε την Πασιφάη, την κόρη του Ήλιου, και γέννησε το Δευκαλίωνα, τον Κατρέα, τον Ανδρόγεω και την Αριάδνη, αλλά απέκτησε και πολλά νόθα παιδιά.
Από τα παιδιά του Μίνωα, ο Ανδρόγεως πήγε στην Αθήνα την εποχή των Παναθηναίων, ενώ βασιλιάς ήταν ο Αιγέας, εκεί νίκησε στους αγώνες όλους τους αθλητές κι έγινε φίλος με τους γιους του Πάλαντα. Ο Αιγέας είδε με καχυποψία τη φιλία του Ανδρόγεω, φοβούμενος μήπως βοηθήσει ο Μίνωας τους γιους του Πάλαντα να του πάρουν την εξουσία, και κατέστρωσε σχέδιο κατά της ζωής του Ανδρόγεω. Καθώς πήγαινε στις Θήβες με τα πόδια για να παρακολουθήσει μια γιορτή, έβαλε να τον δολοφονήσουν κάποιοι στα περίχωρα της Οινόης στην Αττική. Μαθαίνοντας ο Μίνωας τη συμφορά που τον βρήκε έφτασε στην Αθήνα απαιτώντας ικανοποίηση για το φόνο του Ανδρόγεω… (Διόδωρος Σικελιώτης, Βίβλος 4, 60 - 61)

<<….Δεδομένου ότι συμβαίνει οι πράξεις των Ροδίων να συνδέονται με μερικά απ΄όσα έγιναν στην αντίπερα Χερσόνησο, δεν θεωρώ άσχετο να μιλήσω και γι αυτά….. Όχι πολύ αργότερα από την εποχή της διακυβέρνησής του, λέγεται πως πέντε Κουρήτες πέρασαν σ’ αυτήν  από την Κρήτη. Ετούτοι ήσαν απόγονοι εκείνων στους οποίους ανέθεσε το Δία η μητέρα του Ρέα να τον αναθρέψουν στα Ιδαία όρη της Κρήτης: ( Τούτους δ’ απογόνους γεγονέναι των υποδεξαμένων Δία παρά της μητρός Ρέας και θρεψάντων εν τοις κατά Κρήτην Ιδαίοις όρεσι.» (Διόδωρος, Ιστορική βιβλιοθήκη 5, 60)

 «Μετά τη γέννηση των θεών, πολλές γενιές αργότερα, γενήθηκαν, λένε, στην Κρήτη και ουκ ολίγοι ήρωες, μεταξύ των οποίων οι επιφενέστεροι είναι ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας. Γι αυτούς λέει ο μύθος τους πως γεν’ηθηκαν από τον Δία και την Ευρώπη, την κόρη του Αγήνορα, η οποία, λένε, μεταφέρθηκε πάνω σ’ ένα ταύρο στην Κρήτη, σύμφωνα με το θέλημα του θεού.
Ο Μίνωας, λοιπόν, που ήταν ο μεγαλύτερος των αδελφών, έγινε βασιλιάς του νησιού και ίδρυσε σ’ αυτό αρκετές πόλεις, με γνωστότερες την Κνωσό, Φαιστό και Κυδωνία. Ο ίδιος θέσπισε και αρκετούς νόμους για τους Κρήτες, προσποιούμενος ότι τους έλαβε από τον πατέρα του το Δία με τον οποίο συνομιλούσε μέσα σε κάποια σπηλιά. Απέκτησε, επίσης, μεγάλη ναυτική δύναμη, κυρίευσε τα περισσότερα νησιά κι έγινε ο πρώτος Έλληνας θαλασσοκράτορας(«Κτήσασθαι δε (Μίνωα) και δύναμιν ναυτικήν μεγάλην και των νήσων τας πλείστας καταστρέψασθαι και πρώτον των Ελλήνων θαλαττοκρατήσαι»,…( Διόδωρος Σικελιώτης Βίβλος 5, 78 και 79) 

«Οι κάτοικοι, λοιπόν, της Κρήτης λένε πως οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες, οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες των οποίων ο βασιλιάς, Κρής το όνομά του, ανακάλυψε πολλά και σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπων… Οι περισσότεροι επίσης από τους θεούς, σύμφωνα με τους μύθους, έγιναν στο νησί τους, θεοί που για τις ευεργεσίες που πρόσφεραν σ’ όλη την ανθρωπότηταδέχτηκαν τιμές αθάνατιες, σχετικά μ’ αυτές τις παραδώσεις θα ,ιλήσουμε παρακάτω….. Πρώτοι, λοιπόν, απ΄όσους μνημονεύονται από την παράδοση, κατοίκησαν στην περιοχήν της Ίδης στην  Κρήτη οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, όπως ονομάστηκαν(«πρώτον ώκησαν της Κρήτης περί την Ίδην οι προσαγορευθέντες Ιδαίοι Δάκτυλοι»),. Ετούτοι, σύμφωνα με μια παράδοση  ήταν εκατό στον αριθμό, ενώ άλλοι λένε πως ήταν μόνο δέκα, που έλαβαν αυτή την ονομασία, ισάριθμοι με τα δάκτυλα των χειρών. Μερικοί όμως, μεταξύ αυτών και ο Έφορος, ιστορούν πως οι Ιδαίοι Δάκτυλοι γενήθηκαν στην Ϊδη της Φρυγίας και πως πέρασαν στην Ευρώπη με το Μύγδονα, καθώς ήταν γητευτές, επιδιδόταν στα ξόρκια, τις τελετές, τις τελετές και τα μυστήρια και ζώντας ένα διάστημα στη Σαμοθράκη ….Για τους Ιδαίους δακτύλους της Κρήτης παραδίδεται πως ανακάλυψαν τη φωτιά, τη χρήση του χαλκού και του σιδήρου, στη χώρα των Απτεραίων στο λεγόμενο Βερέκυνθο, καθώς και τον τρόπο επεξεργασίας τους. Λένε, μάλιστα, πως ένας τους ο Ηρακλής, ξεπέρασε τους άλλους σε φήμη, ίδρυσε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Εξ αιτίας της συνωνυμίας, οι μεταγενέστεροι άνθρωποι θεώρησαν πως ο γιος της Αλκμήνης ( = Ο Ηρακλής  γιος του Δία και της Θηβαίας Αλκμήνης) εγκαθίδρυσε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Αποδείξει όλων αυτών παραμένουν, λένε (οι Κρήτες), στο γεγονός ότι ακόμη και σήμερα πολλές γυναίκες παίρνουν ξόρκια από αυτό το θεό και φτιάχνουν φυλακτά από το γεγονός ότι ήταν γητευτής και αποδιδόταν στις τελετές, πράγματα που απείχαν πολύ από τις συνήθειες του Ηρακλή που γέννησε η Αλκμήνη. (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5,64)
Μετά τους Ιδαίους Δακτύλους έγιναν οι Κουρήτες, εννέα στον αριθμό. Γι αυτούς άλλοι λένε πως ήταν γηγενείς και άλλοι πως ήταν  απόγονοι των Ιδαίων Δακτύλων. Ετούτοι κατοικούσαν στα δασωμένα δάση  και τα φαράγγια των βουνών και γενικά στους τόπους που τους παρείχαν φυσική στέγη και προστασία, επειδή δεν είχε ακόμη ανακαλυφθεί το χτίσιμο των σπιτιών. Καθώς διακρινόταν για τη σύνεσή τους, έδειξαν στους ανθρώπους πολλά χρήσιμα πράγματα, διότι πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν τα πρόβατα σε κοπάδια, εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων, ανακάλυψαν τη μελισσοκομία, εισηγήθηκαν την τέχνη του κυνηγίου, εισηγήθηκαν τη συναναστροφή και τη συμβίωση. Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη, τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς. Λένε πως σ’ αυτούς παρέδωσε τον Δία η Ρέα, κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο,  και κείνοι τον πήραν και τον ανέθρεψαν…... (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5,65)
… Οι Κρήτες, λοιπόν, διηγούνται το μύθο πως τον καιρό που οι Κουρήτες ήταν νέοι υπήρχαν οι λεγόμενοι Τιτάνες. Αυτοί κατοικούσαν στη περιοχή της Κνωσού, εκεί όπου και τώρα δείχνουν θεμέλια του οίκου της Ρέας και άλσος κυπαρισσιών αφιερωμένο στη θεά από τα πολύ παλιά χρόνια. Οι Τιτάνες ήταν έξι  άντρες και πέντε γυναίκες τον αριθμό, για τους οποίους άλλοι μυθολογούν ότι ήταν παιδιά του Ουρανού και της Γης και άλλοι λένε πως πατέρας τους ήταν ένας Κουρήτης και η μητέρα τους η Τιταία από την οποία και πήραν το όνομά τους.  Αγόρια ήταν ο Κρόνος, ο Υπερίωνας και ο Κρίος, στη συνέχεια ο Ιαπετός και ο Κριός και τελευταίος ο Ωκεανός, ενώ αδελφές τους ήταν η Ρέα, η Θέμις και η Μνημοσύνη, καθώς και η Φοίβη και η Τηθύς. Όλοι τους έγιναν εφευρέτες κάποιων αγαθών για την ανθρωπότητα και λόγω της ευεργεσίας τους δέχτηκαν τιμές και έμεινε η μνήμη τους αιώνια. Ο Κρόνος που ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία έγινε βασιλιάς και τους ανθρώπους που είχε υπό υπηκόους τους έβγαλε από την αγριότητα και τους έκανε να ζουν πολιτισμένα, γι αυτό και η αποδοχή που έτυχε από τους ανθρώπους ήταν μεγάλη, καθώς επισκέφτηκε πολλά μέρη της οικουμένης. (Διόδωρος Βιβλιοθήκη Ιστορική 5,66)

«Ο Μίνωας απέκτησε, λένε δυο γιους, το Δευκαλίωνα και το Μόλο, στη συνέχεια από το Δευκαλίωνα έγινε ο Ιδομενέας και από το Μόλο ο Μηριόνης. Ετούτοι με ενενήντα καράβια εκστράτευσαν  με τον Αγαμέμνονα στο Ίλιο και, αφού επέστρεψαν σώοι στην πατρίδα τους  και πέθαναν….» (Διόδωρος Σικελιώτης, Βίβλος 5, 79)

Αφού διευκρινίσαμε όλα ταύτα, απομένει να μιλήσουμε για τα έθνη τα οποία ήρθαν σε επιμιξία με τους Κρήτες. Ότι οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι ονομαζόμενοι Ετεοκρήτες, που θεωρούνται αυτόχθονες, το είπαμε πιο πριν. Μετά από αυτούς και πολλές γενιές αργότερα, Πελασγοί, που περιπλανιόνταν ένεκα συνεχών εκστρατειών και μεταναστεύσεων, έφτασαν στην Κρήτη και εγκαταστάθηκαν σε ένα μέρος του νησιού. Τρίτο ήταν, λένε, το γένος των Δωριέων που έφτασε στο νησί με αρχηγό τον Τέκταμο, το γιο του Δώρου. Το μεγαλύτερο μέρος ετούτου του λαού συγκεντρώθηκε, λένε, από την περιοχή του Ολύμπου, αλλά ένα μέρος του ήταν από τους Αχαιούς της Λακωνίας, επειδή ο Δώρος είχε τη βάση εξόρμησης στην περιοχή του Μαλέα. Τέταρτο γένος που ανακατεύθηκε με τους κατοίκους της Κρήτης ήταν, λένε, ένα συνονθύλευμα βαρβάρων που με τα χρόνια εξομοιώθηκαν στη γλώσσα με τους Έλληνες κατοίκους. Μετά απ΄αυτά, επικράτησαν ο Μίνωας και ο Ραδάμανθυς και συνένωσαν τα έθνη του νησιού σε ενιαίο σύνολο. Τέλος, μετά την κάθοδο των Ηρακλειδών, Αργείοι και Λακεδαιμόνιοι  στέλνοντας αποίκους, ίδρυσαν αποικίες σε κάποια άλλα νησιά και, αφού κατέκτησαν και τούτο το νησί οίκησαν πόλεις σ’ αυτά. Επειδή, όμως, οι περισσότεροι που έχουν γράψει για την Κρήτη διαφωνούν μεταξύ τους, δεν πρέπει να απορούμε αν αυτά που λέμε δε συμφωνούν με όλους.….. >> (Διόδωρος Σικελιώτης, Βίβλος 5, 80)

«Την εποχή που τα νησιά των Κυκλάδων ήταν ακόμη έρημα, ο Μίνωας, βασιλιάς της Κρήτης, με μεγάλες ναυτικές και πεζικές δυνάμεις, ήταν θαλασσοκράτορας και έστελνε πολλές αποικίες από την Κρήτη, έτσι κατοίκησε τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων, ενώ ταυτόχρονα κατέλαβε και αρκετά μεγάλη παραθαλάσσια περιοχή της Ασίας … Όλα αυτά έγινα πριν τα Τρωικά. Μετά την άλωση της Τροίας, αναπτύχθηκαν περισσότερο οι Κάρες και έγιναν θαλασσοκράτορες, επικράτησαν στις Κυκλάδες και άλλες τις πήραν δικές τους κι έδιωξαν τους Κρήτες που τις κατοικούσαν, ενώ σε άλλες εγκαταστάθηκαν μαζί με τους προκατόχους τους Κρήτες. Αργότερα που αυξήθηκε η δύναμη των Ελλήνων, συνέβη να κατοικηθούν από αυτούς τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων και να εκδιωχθούν οι βάρβαροι…» (Διόδωρος Σικελιώτης, Βίβλος 5, 84)

Επομένως και σύμφωνα με το Διόδωρο:
1) Ο Μίνωας και οι αρχαίοι κάτοικοι της Κρήτης ήταν Έλληνες, αφού λέει «καθάπερ πάρ Έλλησι ποιήσαι φασίν εν μεν τη Κρήτη Μίνωα….
2) Στην Κρήτη πριν από το Μίνωα υπήρχαν από τη μια τα έθνη των Ετεοκρητών, που ήταν αυτόχθονες, των Πελασγών, που ήρθαν μετά, των Δωριέων και Αχαιών, που ήρθαν μετά από τους Πελασγούς, και από την άλλη ένα συνονθύλευμα βαρβάρων που με τα χρόνια εξομοιώθηκε στη γλώσσα με τους Έλληνες κατοίκους.  Επομένως ο Διόδωρος θεωρεί τους Ετεοκρήτες Έλληνες, ίδιο έθνος με τους Αχαιούς και Δωριείς. Αν δεν ήταν έτσι, θα ονόμαζε τους Πελασγούς και τους Ετεοκρήτες βάρβαρους ή δεν θα έκανε νύξη χωριστά για τους βάρβαρους.
3) Ο Μίνωας ήταν έξοχος νομοθέτης κ.τ.λ., όμως με το όνομα Μίνωας υπήρχαν δυο πρόσωπα, κάτι ως λέει και το Πάριο χρονικό, ο Πλούταρχος κ.α. και ο Μίνωας β ήταν εκείνος που έκανε πρώτος από τους Έλληνες πολεμικό ναυτικό και θαλασσοκράτησε.
4) Βασιλιάς των Ετεοκρητών ήταν ο Κρής και όχι ο Μίνωας., όπως λέγεται από μερικού σήμερα κακώς.  Ο Μίνωας ήταν βασιλιάς όλως των Κρητών.
5) Ο Μίνωας με τον αδελφό του Ραδάμανθη έζησαν μετά που ήρθαν στην Κρήτη οι καλούμενοι από το Στράβωνα  Επήλυδες Κρήτες (= οι Δωριείς, οι Αχαιοί και οι Πελασγοί της Κρήτης) και πριν από την κάθοδο των Δωριέων με τους Ηρακλειδείς (δηλαδή πριν έρθουν οι Λάκωνες και κάνουν αποικία τους τη Λύκτο, ως λέει ο Αριστοτέλης κ.α.) , αφού από τη μια εκείνος που υιοθέτησε το Δία ήταν ο Τέκταμος, γιος του Δώρου, εγγονός του Έλληνα και από την άλλη ο Μίνωας με το Ραδάμανθη συνένωσαν τα έθνη του νησιού σε ενιαίο σύνολο.
6) Ο Μίνωας εκστράτευσε κατά των Αθηναίων, επειδή ο βασιλιάς τους ο Αιγέας δολοφόνησε τον γιο του Μίνωα Ανδρόγεω, επειδή είδε με καχυποψία τη φιλία του με τους γιους του πολιτικού του αντιπάλου. Δηλαδή ο Αιγέας ήθελε να ρίξει τη δολοφονία στον πολιτικό του αντίπαλό.

 

ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΜΙΝΩΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΡΗΤΕΣ

 

Ο βιογράφος και ιστορικός Πλούταρχος, που παίρνει λέει πληροφορίες από παλιότερους του ιστορικούς (Έφορο, Φιλόχορο, Αριστοτέλη, Κλείδημο κ.α.), σχετικά με το Μίνωα και τους αρχαίους Κρήτες, λέει επακριβώς (και σε νέα Ελληνική από τις εκδόσεις «Κάκτος) τα εξής:
<< 15. Λίγο πιο ύστερα ήρθαν από την Κρήτη να πάρουν το δασμό. Οι πιο πολλοί συγγραφείς συμφωνούν ότι, επειδή νομίστηκε πως ο Ανδρόγεως πέθανε στην Αττική με δόλο, ο Μίνωας προσκαλούσε με τους πολέμους πολλές συμφορές στους κατοίκους, καθώς επίσης και ο θεός στη χώρα τους, όπου έπεσε πολλή αφορία και αρρώστιες και στέρεψαν τα ποτάμια. Και ότι, επειδή ο Θεός πρόσταξε να ζητήσουν να εξιλεωθούν από το Μίνωα και να τον ημερώσουν για να κατασιγάσει η οργή και να μπει τέρμα στις συμφορές, αυτοί έστειλαν πρέσβεις και με παρακάλια πέτυχαν να συνάψουν συνθήκες, με τον όρο να στέλνουν κάθε εννέα χρόνια σαν δασμό εφτά νέους και άλλες τόσες νέες. Όσο για την τύχη των παιδιών αυτών, ο πιο τραγικός μύθος λέει, πως, αφού έφταναν στην Κρήτη τους έτρωγε ο Μινώταυρος στο Λαβύρινθο ή πως πέθαιναν εκεί μέσα καθώς περιπλανιόταν και δεν μπορούσαν να βρουν την έξοδο. Ο Μινώταυρος ήταν κατά τον Ευριπίδη  «τερατώδες και σύμμειχτο θρέμμα και πλασμένος με διπλή φύση ταύρου και ανθρώπου («σύμμεικτον είδος και αποφώλιον βρέφος γεγονέναι και Ταύρου μεμείχθαι και βροτού διπλή φύσει»).
16. Ο Φιλόχορος όμως γράφει πως οι Κρήτες δε συμφωνούν σε αυτά, αλλά λέγουν πως ο Λαβύρινθος ήταν μια φυλακή χωρίς τίποτε το κακό εξόν από το να μην μπορούν οι φυλακισμένοι να φύγουν, και πως ο Μίνωας τελούσε στη μνήμη του Ανδρόγεω γυμνικό αγώνα δίνοντας για βραβεία στους νικητές τους νέους, που τους φύλαγε στο Λαβύρινθο. Στους πρώτους αγώνες νικούσε ο πιο ισχυρός τότε στρατηγός του Μίνωα με το όνομα Ταύρος, άνθρωπος σκληρός και ανήμερος, που φερόταν στα παιδιά των Αθηναίων αλαζονικά και βάναυσα.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του <<Βοττιαίων Πολιτεία>> φαίνεται και αυτός πως δε νομίζει ότι τους νέους τους σκότωνε ο Μίνωας, αλλά τους έβρισκαν τα γηρατειά κάνοντας καταναγκαστικά έργα. Και κάποτε οι Κρητικοί, ξοφλώντας ένα παλιό τάξιμό τους, έστειλαν στους Δελφούς <<απαρχήν>> ανθρώπων, όπου αναμείχθηκαν και απόγονοι από εκείνους. Και επειδή δεν μπορούσαν να συντηρηθούν εκεί, στην αρχή πήγαν στην Ιταλία, όπου κατοίκησαν στην Ιαπυγία. Από εκεί έφυγαν και πήγαν στη Θράκη και ονομάστηκαν Βοττιαίοι’ γι αυτό οι κόρες των Βοττιαίων, όταν τελούν κάποια θυσία, λένε την επωδό «ίωμεν εις Αθήνας».
Το Μίνωα συνέχεια τον κακολογούσαν και τον έβριζαν στα αττικά θέατρα και ούτε ο Ησίοδος τον ωφέλησε με να τον πει <<βασιλεύτατον» ούτε ο Όμηρος καλώντας τον <<οαριστήν Διός>>, αλλά υπερίσχυσαν οι τραγικοί ποιητές που από το λογείο  και τη σκηνή το περιέλουσαν με αδοξία διδάσκοντας πως στάθηκε βίαιος και κακός. Κι ας λένε πως ο Μίνωας έγινε βασιλιάς και νομοθέτης και ο Ραδάμανθυς δικαστής και φύλακας των νόμων που θέσπισε εκείνος…………………
19.Και σαν έφτασε στην Κρήτη (ο Θησέας0, η Αριάδνη που, καθώςλέγουν στις διηγήσεις τους ή στα τραγούδια τους οι περισσότεροι, το αγάπησε , του έδωσε το λινάρι και του δίδαξε τον τρόπο να τα καταφέρει στα στριφογυρίσμστα του λαβύρινθου, κι έτσι σκότωσε το Μινώταυρο και έφυγε παίρνοντας μαζί του την Αριάδνη και τους νέους………
Κάπως αλλιώτικα και πιο επίσημα έγραψε γι αυτά τα πράγματα ο Κλείδημος, αρχίζοντας και από πιο παλιά, πως δηλαδή υπήρχε κοινή απόφαση των Ελλήνων να μην ταξιδεύσει από πουθενά κανένα πλοίο που να χωράει πλήρωμα μεγαλύτερο από πέντε άνδρες…. Όταν όμως ο Δαίδαλος έφυγε με ένα πλοίο στην Αθήνα, ο Μίνωας αψήφησε τις κοινές αποφάσεις των Ελλήνων και τον καταδίωξε με μεγάλα πλοία… (Πλούταρχος «Θησεύς», 19)

Επομένως και σύμφωνα με τον Πλούταρχο:
1) Ο Μίνωας και οι Αρχαίοι Κρήτες ήσαν Έλληνες, αφού  αυτοί μαζί με τους άλλους Έλληνες είχαν κοινά δόγματα (= κοινές αποφάσεις). Απλώς ο Μίνωας στην περίπτωση του Δαίδαλου τα αψήφησε.
2) Ο Μίνωας εκστράτευσε εναντίον των Αθηνών και κατόπιν τους επέβαλε δασμό (φόρο αίματος), επειδή ο βασιλιάς των Αθηνών Αιγέας δολοφόνησε το γιο του Μίνωα Ανδρόγεω στα Παναθήναια.
3) Επειδή ο Μίνωας εκστράτευσε εναντίον των Αθηνών, οι Αθηναίοι συγγραφείς δεν συμπαθούσαν το Μίνωα ή για το λόγο αυτό περιγράφουν το Μίνωα ως φορομπήχτη, άγριο κ.τ.λ.  ή γι αυτό και του έπλασαν το μύθο του Μινώταυρου.
Ωστόσο είναι σκληρό να κακολογούν και να βρίζουν τα Αττικά θέατρα το Μίνωα ή χωρίς να λάβουν υπόψη τους ότι ο Μίνωας εγκωμιάστηκε πάρα πολύ από τον Όμηρο και Ησίοδο λόγω του ότι υπήρξε βασιλιάς και νομοθέτης κ.τ.λ.
4) Οι Κρήτες δε συμφωνούν σε αυτά που λένε οι Αθηναίοι συγγραφείς για το Μίνωα και το Μινώταυρο, αλλά λέγουν πως ο Λαβύρινθος ήταν απλώς  μια φυλακή χωρίς τίποτε το κακό εξόν από το να μην μπορούν οι φυλακισμένοι να φύγουν. Λένε επίσης ότι στη φυλακή αυτή κρατούνταν οι νέοι και οι νέες από την Αθήνα, που ερχόταν να κάνουν καταναγκαστικά έργα στην Κρήτη ως αντίποινα, επειδή οι Αθηναίοι δολοφόνησαν το γιο του Μίνωα Ανδρόγεω. Λένε επίσης ότι ο Μινώταυρος ήταν ένας στρατηγός του Μίνωα  με το όνομα Ταύρος, ο οποίος από τη μια ήταν αρχιφύλακας  και από την άλλη ήταν  σκληρός και ανήμερος και συνάμα φερόταν απάνθρωπα στα παιδιά των Αθηναίων κ.τ.λ.
5) Ο Αριστοτέλης στο έργο του Βοττιαίων Πολιτεία φαίνεται ότι κι αυτός ότι τους Αθηναίους νέους δεν τους σκότωνε ο Μίνωας, αλλά τους έβρισκαν τα γηρατειά να κάνουν καταναγκαστικά έργα στην Κρήτη

 

 

Επιμενίδης.... Μάρκος Μουσούρος Ρουσσέτος Σγουράκης Γιώργος
Έθιμα Σφακίων Κρήτης Κυδώνι
Λεξικό Γιανναράκη 1876 Λεξικό Παπαγρηγοράκη 1956