ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΡΙΖΙΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

Γεώργιος Ι. Χατζηδάκις

O μελετητής της κρητικής μουσικής Γ.Ι. Χατζιδάκης, παραδέχεται πως η μουσική των ριζίτικων τραγουδιών είναι συνέχεια της αρχαίας και συμπεραίνει “ότι τα κρητικά τραγούδια δεν ομοιάζουν από μουσικής απόψεως, με τα τραγούδια της ηπειρωτικής Ελλάδος. Ταύτα παρουσιάζουν  έναν όλως ιδιοσύστατον μελωδικόν και ρυθμικόν τύπον”. Το σπουδαιότερο όμως συμπέρασμα του αποκαλύπτει πως η μουσική των τραγουδιών αυτών “ετήρη κατ’ ανάγκην την προσωδίαν της λαλουμένης γλώσσης και όταν η μελωδία συνήντα συλλαβάς του ποιήματος με μακρά ή βραχέα φωνήεντα παρέτεινε ή εβράχυνεν αναλόγως την διάρκειαν του μουσικού φθόγγου”.

Υπάρχει ένα συνοπτικό αλλά και διαφωτιστικό άρθρο του Γ. Χατζηδάκη στο περιοδικό «Κρητική Στοά», (1909), μια περιορισμένη συλλεκτική εργασία της Μ. Μερλιέ στο Odeon, τα χρήσιμα σημειώματα των Στ. Ξανθουδίδου, στο περιοδικό «Κρητικές Σελίδες», του Μ. Λαγουδάκη, στον «Μύσωνα», του Γ. Λογαριαστάκη στην «Δρήρο», του Γ. Σκλάβου στην «Ελληνική Δημιουργία» και του S. Baud- Bovy στα πρακτικά του Α΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου. Πιο εκτεταμένη και σε πολλά σημεία διαφωτιστική, με πλούτο στοιχείων αλλά και αμέθοδη και ακατοχύρωτη βιβλιογραφικά, είναι μια αυτοτελής μελέτη 240 σελίδων του Γ. Ι. Χατζηδάκη με τίτλο : « Κρητική Μουσική, Ιστορία, Μουσικά Συστήματα, Τραγούδια και Χοροί» (Αθήνα 1958).

2. Αυτοσχεδιασμός στο μαλεβιζώτη, στα 1967 στην σκηνή του Ελληνικού Λαϊκου Θεάτρου του Μάνου Κατράκη, στο έργο «Πατούχας» (αρχείο Αντώνη Στεφανάκη).1. Κρήτες χορεύουν τον μαλεβιζώτη, από το αρχείο του Λυκείου των Ελληνίδων Αθηνών.

Το χορό, που χορεύεται κυκλικά με λαβή από τις παλάμες χαμηλότερα από τους ώμους και τους αγκώνες λυγισμένους, (βλ. φωτ. 1), μπορεί να «σύρει» ο οποίοσδήποτε από τους χορευτές, αποσπασμένος του κύκλου και πιάνοντας μπροστά. Άλλοτε πάλι δυο χορευτές, ταυτόχρονα, αφήνουν τις θέσεις τους και πιάνουν ο ένας «πρώτος» και ο άλλος «δεύτερος» (αστάρι = στήριγμα). Στον μαλεβιζιώτη ο πρωτοσύρτης δεν αφήνει ποτέ τη θέση του, μετά το τέλος της αυτοσχεδιαστικής του δημιουργίας.
Από όλους τους χορούς της Κρήτης ο μαλεβιζιώτης διακρίνεται για την ατομικότητα και την έξελεκτική του τάση. Η χορευτική δομή του επιτρέπει στον πρωτοχορευτή την ανάπτυξη αυτοσχεδιασμών σε τέτοιο βαθμό που αυτοί να αποτελούν το κύριο Θέμα της χορευτικής του πράξης. Στο χορό αυτό ο «πρώτος» έχει τη δυνατότητα να δείξει τη δεξιοτεχνία, καθώς και τη δεξιοτεχνική του δημιουργία. Αν κατέχει πλήρως την τεχνική του χορού, Θα παραλλάξει το βήμα του, με επιδέξια πηδήματα (καμπανούς), με καθίσματα, με πολλαπλά ρυθμικά χτυπήματα των χεριών στα πόδια, με χτυπήματα των ποδιών στο έδαφος, με παύσεις, με πηδήματα και χτυπήματα των χεριών στα πόδια (ταλίμια), θα κάνει στροφές, στροφές στον αέρα (όρτσες), στροφές και καθίσματα, Θα μετακινείται στο χώρο με άλματα και χτυπήματα των χεριών στα πόδια κ.λπ.

Ο Γεώργιος Ι. Χατζηδάκις στα 1909, γράφοντας στην Κρητική Στοά, το περιοδικό του Ιωάννη Μουρέλλου, περιγράφει την άυτοσχεδιαστική δημιουργία του «μπροστινού» στο μαλεβιζιώτη. Μεταξύ άλλων μας μιλά για μία ιδιαίτερα χαρακτηριστική φιγούρα, που στις μέρες μας σπανιώτατα βλέπουμε, γιατί, λόγω άγνοιας, δεν θεωρείται από τους περισσότερους παραδοσιακή. Μας λέει λοιπόν: «Άλλοτε ο οδηγός του χορού...Οι πλέον ευκίνητοι στηριζόμενοι διά της μίας χειρός επί του δευτέρου χορευτού και μιμούντες το σώμα επί των ποδών, κάμπτουν τούτο προς τα όπισθεν, μέχρις ότου η κεφαλή αυτών εγγίσει το έδαφος. Ανορθούμενοι δ'έπειτα αποτόμως εξακολουθούν χορεύοντες χωρίς να χάσουν τον ρυθμόν» (βλ. φωτ. 2).

1. Μ ταυτότητα των Κούρητών είναι ένας γρίφος. Μπορεί να αποτελούσαν κάποια φυλή ή υποδιαίρεση. του κρητικού λαού, αρχαιότατη αν κρίνουμε από την παράδοση που τους ονομάζει "γιούς της Γής ", ή μία ιερατική οικογένεια θεραπευτών - καθαρτών (εξαγνιστών).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αθήναιος, «Δειπνοσοφιστών ΙΔ'», έκδ. Κάκτος, Αθήνα 1998.
Δρανδάκη Λευτέρη, «Ο αυτοσχεδιασμός στον ελληνικό δημοτικό χορό», Αθήνα 1993.
Λουκιανός, «Περί ορχήσεως», έκδ. Κάκτος, Αθήνα. 1994.
Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις 3 - Λακωνικά», έκδ,..Κάκτος, Αθήνα 1992.
Τσουχλαράκη Ιωάννη, «Οι χοροί της Κρήτης, μύθος; ιστορία, παράδοση», Α' 'Επαινος Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα 2000.
Χατζηδάκι Γεωργίου, «Κρητική μουσική και όρχησις», ττερ. Κρητική Στοά, Ηράκλειο 1909

 

 

ΡιζίτηςΜυσταγωγοίΡιζίτικαετοιμολογίαχοροίΣυνεργαζόμενοι ΣύλλογοιΣημαντικοί ΚρήτεςεκδόσειςΜελετητέςήρωεςΜουσικά όργαναΣλυνδεσμοιΧορηγοίεπικοινωνίαΚρητικά έθιμαΤοπίαΚαταγωγήΕπιστροφή στην αρχική σελίδααναζήτηση
Επιμενίδης.... Μάρκος Μουσούρος Ρουσσέτος Σγουράκης Γιώργος
Έθιμα Σφακίων Κρήτης Κυδώνι
Λεξικό Γιανναράκη 1876 Λεξικό Παπαγρηγοράκη 1956